Fluor to pierwiastek chemiczny odgrywający bardzo ważną rolę w organizmie człowieka. Powoduje zwiększenie mineralizacji tkanki zębów, chroni przed jej osłabieniem, a także wpływa na ograniczenie wzrostu bakterii, które finalnie mogą prowadzić do rozwoju próchnicy. Naturalnie występuje między innymi w herbacie, produktach zbożowych, warzywach liściastych, rybach, a także orzechach. Jest składnikiem past do zębów oraz produktów do higieny jamy ustnej. Jednak nadmiar fluoru może doprowadzić do wystąpienia fluorozy, czyli zaburzenia, które charakteryzuje się przebarwieniami zębów, a nawet zmianą ich kształtu. Najbardziej narażone na fluorozę są dzieci i młodzież.
Czym jest fluoroza zębów?
Zaburzenie jakim jest fluoroza zębów, określa się także szkliwem plamkowym. Jego przyczyną jest nadmiar związków fluoru, a objawia się jasnymi plamkami na zębach, które w późniejszych fazach mogą zmieniać kolor na ciemniejszy. Powstaje w okresie rozwoju szkliwa. Zmiany pod wpływem fluorozy najczęściej dotyczą zębów stałych, rzadziej mlecznych, u których przebieg zaburzenia jest łagodniejszy. Typ, stopień i rodzaj fluorozy zależy od ilości fluoru, który został wprowadzony do organizmu. Zaburzenie jest groźne dla zębów, nie tylko ze względu na estetykę i ich wygląd. Może też je osłabiać, a także prowadzić do próchnicy.
Jakie są przyczyny fluorozy?
Fluoroza to zaburzenie powodujące zmiany na zębach. Pojawia się na skutek nadmiaru stężenia fluoru w organizmie. Pierwiastek ten może być przyjmowany razem z pokarmem, wypijaną wodą, a także przez stosowanie past i środków do higieny jamy ustnej. Istotne znaczenie odgrywa wiek danej osoby oraz stopień wrażliwości uzębienia. Charakterystyczne przebarwienia zależą od tego w jakim stopniu fluor jest wchłaniany do organizmu i w jakiej ilości. Pierwiastek ten może być także niewłaściwie suplementowany. Problem z jego nadmiarem pojawia się też w przypadku zachwianej równowagi minerałowej. Zmiany na zębach mogą wynikać nie tylko z powodu nadmiaru fluoru, ale również braku w szkliwie odpowiedniej ilości cennych składników odżywczych. Taki przypadek określa się jako „hipoplazja”, czy niedorozwój. Niedobory mogą dotyczyć wapnia, magnezu, a także witamin A, C, D oraz K. Struktura zębów jest wtedy osłabiona i łatwo może dojść do ich uszkodzenia. Nie należy tego problemu bagatelizować. Konieczna jest wizyta u dentysty i zastosowanie we właściwym czasie odpowiedniego leczenia.
Jakie są objawy fluorozy?
Przypuszcza się, że fluoroza pojawia się u tych osób, które w dzieciństwie wypijały wodę w nadmiernym stopniu stężoną fluorem. Początkowymi objawami zaburzenia są białe plamki lub jasne pasma występujące na zębach. W późniejszym okresie mogą zmienić barwę na ciemniejszą, brunatną. Bywa, że dochodzi również do zmiany kształtu zainfekowanego zęba. Na szkliwie mogą też wystąpić wyraźne ubytki i wgłębienia. Ząb zostaje osłabiony, staje się bardziej wrażliwy i podatny na wystąpienie próchnicy. Ważne zatem jest, żeby jak najszybciej udać się do stomatologa i rozpocząć leczenie, co pozwoli uniknąć problemów w przyszłości. U osób dorosłych nadmiar fluoru odbija się też na układzie kostnym. Może dojść do znacznych zaburzeń w ruchomości stawów, a także usztywnień kręgosłupa.
Rodzaje fluorozy zębów
Wyróżnia się kilka rodzajów fluorozy. Podczas oceny wybiera się dwa zęby, które charakteryzują się najpoważniejszymi zmianami i dokonuje ich analizy. Na jej podstawie określa się zaawansowanie zaburzenia i ustala formę leczenia.
Typ 0 – stan prawidłowy – dotyczy zdrowego zęba. Szkliwo jest lśniące oraz gładkie i ma kremowobiałe zabarwienie.
Typ 1 – fluoroza wątpliwa – białe plamki są dość wyraźnie widoczne na zębach.
Typ 2 – fluoroza bardzo łagodna – niewielkie, matowe, białawe plamki znajdują się na powierzchni mniejszej niż obszar jednego zęba.
Typ 3 – fluoroza łagodna – na szkliwie znajdują się nieprzezroczyste rozległe obszary, jednak nie są większe niż 50% powierzchni zęba.
Typ 4 – fluoroza umiarkowana – na szkliwie są widoczne wyraźne uszkodzenia, a kolor plam zmienił się na brązowy.
Typ 5 – fluoroza ciężka – widoczne ubytki szkliwa obejmują obszar całego zęba. Są znaczne i w niektórych przypadkach doprowadzają do zmiany jego kształtu. Występują różnej wielkości zagłębienia, a przebarwienia mają brunatny kolor.
Leczenie fluorozy, czyli jak pozbyć się białych plamek na zębach
Współczesna stomatologia pozwala na skuteczne leczenie fluorozy w zależności od stopnia zaawansowania zaburzenia. Już pierwsze objawy powinny skłonić do kontaktu z dentystą i odwiedzenia jego gabinetu. Zaniedbania w tym względzie mogą prowadzić do pogłębienia zmian kształtu zęba, uszkodzeń szkliwa i zmiany koloru plamek na ciemniejszy. Najtrudniej jest rozpoznać zaburzenie w przypadku zębów mlecznych, ponieważ naturalnie mają one kolor matowy. Przy łagodnym etapie fluorozy stosuje się czyszczenie zaatakowanych zębów, a także ich wybielanie. Zaawansowane stadia wymagają np. nakładania lakierów lub nakładek kosmetycznych, które w swoim składzie zawierają substancje wzmacniające strukturę zębów i chronią je przed dalszą degradacją. Przebarwienia można też usuwać wykorzystując do tego metodę laserową.
W cięższych przypadkach stomatolog stosuje rekonstrukcję ubytków szkliwa płynnym materiałem kompozytowym i specjalnym minerałem z grupy fosforanów wapniowych, czyli hydroksyapatytem, który wzmacnia strukturę zębów. Istotne jest również leczenie ubytków, próchnicowych oraz wad zgryzu. Stosuje się także ścieranie szkliwa podczas zabiegu mikroabrazji. Służą do tego specjalne narzędzia, żeby poprzez polerowanie wyrównać koloryt zębów. Przy bardzo dużym stopniu odbarwień ii uszkodzeń, na zęby nakłada się licówki ceramiczne, jak też korony.
Jakie zęby najczęściej są atakowane przez fluorozę?
Fluoroza w mniejszym stopniu dotyczy zębów mlecznych. Przebieg choroby w tym przypadku jest zazwyczaj łagodny. Czasami nie zostaje ona rozpoznana, ponieważ szkliwo „mleczaków” jest matowe. Najczęściej fluoroza atakuje zęby stałe: przedtrzonowe, drugie trzonowe, górne siekacze, a także kły, czyli takie, które mineralizują się w późniejszym okresie życia. Zmiany na pozostałych (pierwsze trzonowce, dolne siekacze) występują rzadko, chyba że zaburzenie jest w zaawansowanym stadium.
Jak dbać o szkliwo podczas fluorozy?
Ważna jest profilaktyka ochrony zębów i stała ich pielęgnacja, ponieważ rozwijająca się fluoroza może być przyczyną zdeformowania kości i doprowadzenia do uszkodzeń zębów. Nie leczona bywa skutkiem nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu nerwowego. Higiena jamy ustnej powinna obejmować mycie zębów pastą bez fluoru, a także nitkowanie obszarów międzyzębowych. Dbając o strukturę i wzmocnienie szkliwa należy wybrać odpowiednią dietę. Warto spożywać produkty będące bogatym źródłem wapnia np. mleko i sery. Lepiej jest unikać żytniego pieczywa, herbaty, wędlin wieprzowych, czy płatków kukurydzianych, ponieważ zawierają one fluor. Istotą wyleczenia jest też stała opieka dentysty i regularne odwiedzanie jego gabinetu.